UYKU BOZUKLUKLARI
Uyku bozukluğu, bireylerin uyku alışkanlıklarını, uyku sürelerini, uyku düzenlerini ve uyku kalitelerini etkileyen durumdur. Uyku bozuklukları hem psikolojik hem de fizyolojik bir sorundur. Uyku bozukluğu yaşayan bireylerin günlük yaşamları, mental sağlıkları ve yaşam kaliteleri olumsuz etkilenir. Bireyler kendilerini dinlenmiş hissedemezler.
Günlük ideal ortalama uyku süresi yetişkinler için 8-9 saat iken bu süre bebeklerde 13-16 saat olarak kabul edilir. Ancak bu uyku süreleri kişiden kişiye değişkenlik gösterir.
Uyku Bozukluklarının Nedenleri ve Tetikleyicileri
Uyku bozukluğunun pek çok nedeni olabilir. Bireylerin yeterli uyku alamaması ya da uykularında sürekli bölünmeler yaşayarak verimli bir uyku süreci geçirememeleri psikolojik veya fizyolojik nedenlerden kaynaklanabilir. Uyku bozuklukları kimi zaman genetik faktörlere, olumsuz alışkanlıklara ya da farklı hastalıkların neden olduğu durumlardan da kaynaklanabilir.
Uyku bozuklukları genellikle bireylerde stres, kaygı, depresyon, çevresel faktörler ve yaşam tarzı ile tetiklenebilir.
Uyku Bozukluklarının Çeşitleri Nelerdir?
Uyku bozuklukları birçok çeşitte kendini gösterir. Her bir türün kendine özgü olan belirtileri ve özellikleri vardır. Başlıca uyku bozukluğu çeşitleri;
1. Uykusuzluk (İnsomnia): Uykuya dalmakta güçlük yaşama, sık sık uykudan uyanma, erkenden uyanma ya da uykusuz geçen geceleri içerebilir. Uykusuzluk, uyku süresinde, alışkanlıklarında ve kalitesinde olan sorunları ifade eder. Her yaş grubunda rastlanılan bir durum olmakla beraber en çok ergenlerde ve genç yaşlarda görülür. Hayat kalitesini olumsuz etkiler. Depresyon, odaklanma problemleri, kilo artışı ve işte/okulda performansının düşmesi gibi durumlara neden olabilir.
2. Horlama ve Uyku Apnesi: Yaşanan solunum problemlerinden dolayı uyku esnasında solunumun kesilmesi ya da azalması durumudur. Bu durumda kanda oksijen seviyesinin azalması beynin uyanmasına neden olur. Beyin bu esnada solunumun durduğunun işaretlerini verebilmek için kişiyi uyandırır. Bu sorunu yaşayan kişiler genellikle gece uykularının bölündüğünü ve uyandığını hatırlayamaz. Bu durum kişilerin nedenini anlayamadıkları yorgunluklar ve halsizlikler yaşamasına neden olur.
3. Aşırı Uykululuk (Hiperinsomnia): Aşırı uyuma ihtiyacı ve gün içerisinde devamlı olarak uykulu hissetme durumudur. Bireyler günde 10-12 saatten fazla uyumaya ihtiyaç duyar. Gündelik yaşamları olumsuz etkilenir. Bu rahatsızlığın ileri boyutu ise Narkolepsidir. Narkolepsi, aniden bastıran ve engellenemeyen uyku ataklarıdır. Çok çabuk uykuya dalarlar ve rüyalar görürler.
4. Parasomniler: Bireylerin uyandıktan sonra yapmış oldukları rahatsız edici uyku davranışlarını içeren durumdur. Bu davranışlar arasında uyurgezerlik, uykuda konuşma, sayıklama, inleme, kabus görme, gece terörleri, diş gıcırdatma, alt ıslatma ve uyku ile ilgili olan diğer aktiviteler bulunur.
5. Düzensiz Uyku Düzenleri: Uygun olmayan ya da günün belirli saatlerinde uyumakla ilgili yaşanan sorunları belirten durumdur. Gündüz ve gece düzeni kişilerde uzun süreli olarak bozulduğunda ortaya çıkar. Genellikle sabaha doğru uykuya dalan kişilerde günün büyük bir kısmında neredeyse tamamında uyudukları görülür. Bu durum daha çok vardiyalı olarak çalışmakta olanları ya da jet lag yaşayan kişileri etkiler.
6. Uyku İçin Fiziksel Koşullar: Ağrıların, fiziksel rahatsızlıkların ve yaşanan tıbbi hastalıkların uyku kalitesini etkilemesidir.
Uyku Bozukluklarının Belirtileri Nelerdir?
Yaşanılan uyku bozukluğunun türüne göre belirtiler değişkenlik gösterebilir. Ancak uyku bozukluğunda ortak sayılabilecek belirtiler arasında uyuyamama, gün içerisinde sürekli olarak huzursuzluk, yorgunluk, odaklanma sorunları ve duygusal değişiklikler yaşama gözlemlenebilir.
Başlıca uyku bozukluğu belirtileri şu şekilde gözlemlenebilir;
• Uykuya dalmada güçlük
• Uyku esnasında yaşanan sık bölünmeler
• Uyuyamama
• Aşırı uykulu olma
• Uykuya dalarken sürekli hareket halinde olma
• Normalinden farklı şekilde nefes almalar
• Gece terlemeleri yaşanması
• Gündüzleri yorgunluk yaşama
• Depresyon
• Odaklanma sorunları
• Dikkati sürdürme sorunları
• Kaygı
• Huzursuzluk
Uyku Bozukluklarında Sık Karşılaşılan Şikayetler;
• ‘Hiç uyuyamıyorum’
• ‘Geceleri sürekli uyanıyorum’
• ‘Onca saat uyumama rağmen dinlenemiyorum’
• ‘Uykumdan sıçrayarak uyanıyorum’
• ‘Sürekli kabuslar görüyorum’
Uyku Bozukluklarının Tedavisi
Uyku bozukluklarının tedavi seçenekleri arasında davranış terapileri, ilaçlar ve yaşam tarzına yönelik yapılan değişiklikler yer alır. Tedavilerde belirtilerin hafifletilmesi, uyku kalitesinin arttırılması ve yaşam kalitelerinin iyileştirilmesi amaçlanır. Uyku bozuklukları her yaştan kişileri etkileyebilir.
Uyku sağlığımızın önemli bir parçasıdır. Bu nedenle uyku bozukluğu belirtilerine sahipseniz ya da bir yakınınız bu problemle karşı karşıya ise bir uzmandan destek almak son derece önemlidir. Doğru bir tedavi planı ve destekle uyku bozukluklarının etkileri yönetilebilir ve ciddi oranda azaltılabilir.
Günlük hayat içerisinde alınan önlemler ile uyku bozukluğu giderilebilir. Bu önlemler arasında;
• Uyunulan yerin karanlık ve sessiz olması,
• Aynı saatlerde uyumaya özen gösterme,
• Dengeli beslenme,
• Yüksek karbonhidratlı ve şekerli yiyeceklerin azaltılması,
• Uykudan 1-2 saat önce yemek tüketmemek,
• Uyumadan önce tüketilen sıvı miktarına dikkat etme,
• Kafein tüketiminin azaltılması,
• İdeal kiloda olma
yer alır.